Τις τελευταίες δεκαετίες εκπονήθηκε ένας σηµαντικός αριθµός ερευνών µε θέµα τον παράγοντα φύλο στην εκπαίδευση, και αναπτύχθηκαν στρατηγικές παρέµβασης από ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς µε στόχο τη μείωση των στερεοτύπων για τα φύλα και την προώθηση της ισότητας στις σχολικές τάξεις.
Ειδικότερα, η επικέντρωση στην εφηβική ηλικία θεωρήθηκε ως ανάγκη κεντρικής σημασίας, καθώς μπορεί να δώσει απαντήσεις σε µια σειρά από προβληματισμούς που ξεκινούν από τις σχολικές επιδόσεις και φτάνουν στις επιλογές ζωής, ως στοιχείων που εξαρτώνται άμεσα από τις ταυτότητες φύλου.
Πολυάριθμοι οργανισμοί των Ηνωμένων Εθνών, όσο και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχουν ξεκάθαρα διατυπώσει τη θέση ότι οι μείζονες συμβάσεις, Ευρωπαϊκές και Διεθνείς, έχουν εφαρμογή για όλους τους ανθρώπους ισότιμα και δίχως διακρίσεις με βάση οποιαδήποτε ιδιότητα, συμπεριλαμβανομένου του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου. Τα κράτη μέλη έχουν υποχρέωση να προστατεύουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, αλλά και να διερευνούν αποτελεσματικά και να προσάγουν ενώπιον της Δικαιοσύνης πράξεις παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων εναντίον τους.
Η Ελλάδα έχει κυρώσει σωρεία διεθνών και ευρωπαϊκών Συνθηκών, Συμφωνιών και Συμβάσεων, οι οποίες στηρίζουν τη σεξουαλική εκπαίδευση ως δικαίωμα των παιδιών και νέων, με κυριότερες τις ακόλουθες:
-Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού: Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, τα παιδιά έχουν το δικαίωμα στην Ενημέρωση (Αρθρο17), στην Υγεία (Άρθρο 24(1) και στην Προστασία από κάθε Μορφής Σεξουαλική Εκμετάλλευση και Βία (Άρθρο 34).
Η Σύνοδος των ΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού αναγνωρίζει το δικαίωμα της συμμετοχής: «στην έκφραση… απόψεων ελεύθερα σε όλα τα ζητήματα που [τους] αφορούν… αποδίδοντας την κατάλληλη βαρύτητα, σύμφωνα με την ηλικία και την ωριμότητά τους». (Άρθρο 12).
Το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καλεί τα Κράτη να: «Αναπτύξουν και εφαρμόσουν εκπαιδευτικά προγράμματα και διδακτικό υλικό, που να περιλαμβάνει περιεκτική διαπαιδαγώγηση για τη σεξουαλικότητα, που να βασίζεται σε πλήρη και ακριβή πληροφόρηση, για όλους τους εφήβους και τους νέους, με τρόπο σύμφωνο με τις αναπτυσσόμενες δυνατότητές τους.» Επιπλέον, το Πρόγραμμα Δράσης του Συνεδρίου για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη του 1994 αναγνώρισε ρητά το δικαίωμα των νέων να συμμετέχουν σε προγράμματα αναπαραγωγικής υγείας, όπως επίσης, το έγγραφο συμπερασμάτων της Συνόδου για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη του 2012 και το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Δράσης για τις/τους Νέες/-ους (υιοθετήθηκε από τα ΗΕ το 2007).
H Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού προτρέπει τα Κράτη: «Θα πρέπει να αποτελεί μέρος της υποχρεωτικής σχολικής εκπαίδευσης και να φτάνει έως τους εφήβους που βρίσκονται εκτός σχολείου, μία ηλικιακά κατάλληλη, περιεκτική και συμπεριληπτική σεξουαλική και αναπαραγωγική διαπαιδαγώγηση υγείας, που να στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα και προδιαγραφές σύμφωνες με τα ανθρώπινα δικαιώματα και σχεδιασμένη μαζί με τους εφήβους».
Η Επιτροπή για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτισμικά Δικαιώματα συστήνει: «Η υλοποίηση του δικαιώματος στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία απαιτεί από τα Κράτη μέλη να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους, όπως το δικαίωμα σε εκπαίδευση για τη σεξουαλικότητα και την αναπαραγωγή που να είναι περιεκτική, χωρίς διακρίσεις, τεκμηριωμένη, επιστημονικά ακριβής και ηλικιακά κατάλληλη.»
-Η Ατζέντα του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένων των Στόχων για Βιώσιμη Ανάπτυξη αποφασίζει (issetto) «να διασφαλίσει υγιείς ζωές και να προωθήσει την ευημερία για όλους σε όλα τα στάδια• Να διασφαλίσει συμπεριληπτική και εξισωτική ποιοτική εκπαίδευση και να προωθήσει ευκαιρίες για δια βίου μάθηση για όλους• Να επιτύχει έμφυλη ισότητα και να ενδυναμώσει όλες τις γυναίκες και τα κορίτσια».
-Σύμφωνα με τη Σύσταση της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, το Μάρτιο του 2010, τα κράτη μέλη οφείλουν να λάβουν επαρκή νομοθετικά και άλλα μέτρα ώστε να διασφαλίσουν ότι το δικαίωμα στην εκπαίδευση μπορεί να απολαμβάνεται χωρίς διάκριση στη βάση του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας του φύλου. Η απόλαυση αυτού του δικαιώματος συνεπάγεται τη δυνατότητα εκπαίδευσης σε ένα ασφαλές περιβάλλον, χωρίς βία, εκφοβισμό, κοινωνικό αποκλεισμό ή οποιαδήποτε άλλη μορφή διακριτικής ή εξευτελιστικής μεταχείρισης που να σχετίζεται με το σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου. Συγχρόνως, πρέπει να ληφθούν κατάλληλα μέτρα σε όλα τα επίπεδα με σκοπό την προώθηση της αμοιβαίας ανεκτικότητας και σεβασμού στα σχολεία. Τέτοια μέτρα πρέπει να περιλαμβάνουν την παροχή αντικειμενικών πληροφοριών σχετικά με το σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου στα αναλυτικά προγράμματα και στο εκπαιδευτικό υλικό αλλά και την παροχή στους μαθητές και στις μαθήτριες των απαραίτητων πληροφοριών, προστασίας και στήριξης ώστε να τους/τις διευκολύνουν να ζήσουν σε αρμονία με τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου τους. Επιπρόσθετα, τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόσουν πολιτικές ισότητας και ασφάλειας στα σχολεία και να διασφαλίσουν πρόσβαση σε κατάλληλη επιμόρφωση σε θέματα διακρίσεων.
–Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Προστασία των Παιδιών ενάντια στη Σεξουαλική Κακοποίηση και Σεξουαλική Εκμετάλλευση-Σύμβαση Λανζαρότε: Η σύμβαση αποτελεί την πλέον εξειδικευμένη και ολοκληρωμένη Πράξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε ό,τι αφορά την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση και τη σεξουαλική εκμετάλλευση, καθώς υλοποιεί τη δέσμευση των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης, «να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για την εξάλειψη κάθε μορφής βίας κατά των παιδιών […] (και να) επεξεργαστούν μέτρα για τον τερματισμό της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των παιδιών περιλαμβανομένων νομικών εργαλείων».
–Έκθεση Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, σχετικά με την σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώματα 2013/2040(INI): +Με το ψήφισμα της Έκθεσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «καλεί τα κράτη μέλη να καταστήσουν υποχρεωτικό το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής για όλους/ες τους/τις μαθητές/-τριες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και να εξασφαλίσουν επαρκή χρόνο για το μάθημα αυτό στα σχολικά προγράμματα· επισημαίνει τη σημασία της τακτικής επανεξέτασης και επικαιροποίησης της διδασκαλίας του μαθήματος της σεξουαλικής αγωγής και της απόδοσης ιδιαίτερης έμφασης στα ζητήματα σεβασμού των γυναικών και ισότητας των φύλων» και «τονίζει ότι η σεξουαλική αγωγή πρέπει να σχεδιάζεται και να εκτελείται με ολιστικό, βασιζόμενο σε δικαιώματα και θετικό τρόπο που θα δίνει έμφαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων ζωής και θα περιλαμβάνει τόσο τις ψυχοκοινωνικές όσο και τις βιοϊατρικές πτυχές της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των συναφών δικαιωμάτων· υπογραμμίζει ότι η σεξουαλική αγωγή πρέπει να παρέχεται σε ασφαλή ατμόσφαιρα χωρίς ταμπού, η οποία θα επιτρέπει την αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών/-τριών και εκπαιδευτικών».
-Το Πρόγραμμα Δράσης του Διεθνούς Συνεδρίου για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη (ICPD), το Πλαίσιο Δράσης του Πεκίνου και τα έγγραφα που παρήχθησαν για τα αποτελέσματα των συνεδρίων, καλούν τις κυβερνήσεις να: «δώσει την πλήρη προσοχή της στην ικανοποίηση των υπηρεσιών υγείας που αφορούν τη σεξουαλικότητα και την αναπαραγωγή, στις ανάγκες πληροφόρησης και εκπαίδευσης των νέων, με πλήρη σεβασμό της ιδιωτικότητάς τους και με εμπιστευτικότητα, χωρίς διακρίσεις, και να τους παρέχουν τεκμηριωμένη περιεκτική διαπαιδαγώγηση για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα, τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την έμφυλη ισότητα, προκειμένου να τους καταστήσουν ικανούς να διαχειριστούν τη σεξουαλικότητά τους με θετικό και υπεύθυνο τρόπο».
–Σύσταση CM/Rec (2010) 5 της Επιτροπής των Υπουργών των Κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης: Η συμπερίληψη θεμάτων σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου στη σεξουαλική αγωγή και εκπαίδευση αποτελεί εφαρμογή των υποχρεώσεων της Ελλάδας έναντι της Σύστασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για μέτρα για την καταπολέμηση διακρίσεων βάσει σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας του κοινωνικού φύλου, «Σύσταση CM/Rec (2010) 5 της Επιτροπής των Υπουργών των Κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης περί μέτρων για την καταπολέμηση των διακρίσεων για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου», η οποία συμφωνήθηκε ως αποτέλεσμα των ανησυχητικών επιπέδων των διακρίσεων εναντίον των λεσβιών, ομοφυλοφίλων, αμφισεξουαλικών και ίντερσεξ και τρανς ατόμων.
–Σύμβαση για την Εξάλειψη Κάθε Μορφής Βίας κατά των Γυναικών (CEDAW): Η Επιτροπή για την Εξάλειψη των Διακρίσεων κατά των Γυναικών του ΟΗΕ κάνει συγκεκριμένες συστάσεις σχετικά με τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, τονίζοντας την έντονη ανάγκη να διασφαλιστεί μια σεξουαλική διαπαιδαγώγηση απαλλαγμένη από διακρίσεις και στερεότυπα και η οποία θα προωθεί τις αξίες της ισότητας των φύλων.
-Αρχές της Yogyakarta (2006). Η Yogyakarta, υποστηρίζει το δικαίωμα στην ισότητα και την απαγόρευση των διακρίσεων, καθώς κάθε πρόσωπο έχει το δικαίωμα να απολαμβάνει όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα χωρίς διάκριση με κριτήριο τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου. Εφόσον όλοι οι άνθρωποι είναι γεννημένοι ελεύθεροι και ίσοι ως προς την αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα, στηρίζει ενέργειες που προάγουν την καταπολέμηση των διακρίσεων όχι μόνο στο εν λόγω πεδίο, αλλά και όλων όσων στοχεύουν στη μείωση της ανθρώπινης αξίας λόγω φυλής, εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας κ.λπ., επιχειρεί δηλαδή να έχει μια διαθεματική προσέγγιση.(intersectional approach).www.arxesyogyakarta.wordpress.com
–European Social Charter: Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης του Συμβουλίου της Ευρώπης δίνει συγκεκριμένες συστάσεις σε σχέση με τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Το Άρθρο 11 υποχρεώνει τα Συμβαλλόμενα Μέρη «να λαμβάνουν είτε απευθείας είτε με τη συνεργασία δημόσιων και ιδιωτικών οργανώσεων, κατάλληλα μέτρα που, ανάμεσα σε άλλα, να «προβλέπουν συμβουλευτικές υπηρεσίες και υπηρεσίες διαφώτισης σε ό,τι αφορά τη βελτίωση της υγείας και την ανάπτυξη της συναίσθησης ατομικής ευθύνης στον τομέα της υγείας».
Η πληροφόρηση για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση θεωρείται ως ένας τρόπος για την προώθηση της υγείας των νέων, και ως εκ τούτου, η μη ενασχόληση με αυτό το θέμα από τα κράτη μέλη μπορεί να θεωρηθεί ως παραβίαση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη.
–Σημείωμα για την Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα Δικαιώματα των Γυναικών και την Ισότητα Φύλου (Γενική Διεύθυνση Εσωτερικών Πολιτικών, Τμήμα Πολιτικής Γ: Δικαιώματα των Πολιτών και Συνταγματικές Υποθέσεις) «Πολιτικές για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση»: Γίνεται ανάλυση των υφιστάμενων δεδομένων και των πολιτικών που αφορούν τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα 24 κράτη μέλη. Στο σημείωμα τονίζεται ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση υποστηρίζεται από το Άρθρο 168 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Δημόσια Υγεία.
–Ευρωπαϊκή Οδηγία 2011/93/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 2011: Οδηγία σχετικά με την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών και της παιδικής πορνογραφίας και την αντικατάσταση της απόφασης-πλαίσιο 2004/68/ΔΕΥ του Συμβουλίου.
Η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ 2020-2025:
«Οι διακρίσεις, η βία και το μίσος κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων αντιβαίνουν στις θεμελιώδεις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πρέπει να εκλείψουν».
Ειδικότερα, στις 11 Νοεμβρίου του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την πρώτη στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+. Η στρατηγική της Επιτροπής έχει πενταετή διάρκεια (2020-2025) και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα πολιτικών που απασχολούν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.
Η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (στο εξής Επιτροπή) διαρθρώνεται στους εξής τέσσερις άξονες: την αντιμετώπιση των διακρίσεων κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, τη διασφάλιση της προστασίας των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, την οικοδόμηση κοινωνιών χωρίς αποκλεισμούς των ΛΟΑΤΚΙ+ και τον ηγετικό ρόλο (που πρέπει να αναλάβει η Ε.Ε.) στο αίτημα υπέρ της ισότητας των ΛΟΑΤΚΙ+ σε παγκόσμιο επίπεδο. Η δομή της ελληνικής εθνικής έκθεσης έχει ακολουθήσει σε μεγάλο βαθμό αυτούς τους τέσσερις άξονες.
Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι για την εκπλήρωση των στόχων, όπως αυτοί αποτυπώνονται στους τέσσερις άξονες, είναι ανάγκη να γίνουν παρεμβάσεις σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς, με πολλές και σε ορισμένες περιπτώσεις καινοτόμες δράσεις. Κάποιες εξ αυτών έχουν ως κύριο φορέα υλοποίησης όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλες τα κράτη-μέλη, τα οποία με τη στήριξη της Επιτροπής, θα κληθούν να ενισχύσουν τις προσπάθειες που κάνουν για την εμπέδωση της ισότητας. Οι παρεμβάσεις που σχεδιάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αφορούν πεδία όπως η εργασία, η υγεία, το προσφυγικό, η καταπολέμηση της ρητορικής μίσους και η προαγωγή της ισότητας των ΛΟΑΤΚΙ+ διεθνώς. Αναγνωρίζοντας την πολυπλοκότητα πολλών ζητημάτων, η προσέγγιση που ακολουθείται είναι διατομεακή ενώ έμφαση δίνεται στις πλέον ευάλωτες ομάδες των ΛΟΑΤΚΙ+, όπως τα διεμφυλικά και τα ίντερσεξ άτομα.